Branża TSL (Transport, Spedycja, Logistyka) to dziedzina gospodarki, w której pewne jest jedno: nieustanne zmiany. Przedsiębiorcy, organizując transport międzynarodowy, muszą dostosowywać się nie tylko do działań konkurencji czy klientów, ale także — co jest równie ważne — do krajowego i międzynarodowego otoczenia prawnego.
Jeśli chodzi o aspekty prawne, to wiele dyskusji w ostatnim czasie wzbudził tzw. pakiet mobilności. To bardzo ważna kwestia, ponieważ zdaniem przewoźników kierunek zmian jest oczywisty — zaostrzenie reguł dotyczących czasu pracy kierowców międzynarodowych oraz odpoczynków regularnych (tygodniowych). Według niektórych nowe rozwiązania mogą spowodować poważne utrudnienia w biznesie przewozowym. Czy tak jest w rzeczywistości?
Jakie są najważniejsze zmiany w czasie pracy kierowców i funkcjonowaniu firm transportowych?
Pakiet mobilności 2022 to zbiór przepisów, które mają za zadanie ujednolicić działalność firm transportowych działających na terenie Unii Europejskiej. Zdaniem niektórych, jest to wręcz rewolucja w zakresie reguł dotyczących czasu jazdy. Zmiany odnoszą się przede wszystkim do sposobu delegowania kierowców do pracy na terenie innego kraju Unii Europejskiej.
Co właściwie zmienia pakiet mobilności? W mediach można znaleźć wiele pesymistycznych opinii, zgodnie z którymi pakiet mobilności 2022 to wręcz katastrofa dla polskiego biznesu. To właśnie dlatego tak bardzo ważne jest przedstawienie, jakie są główne rozwiązania zawarte w pakiecie mobilności 2022. Są to między innymi zmiany w zakresie:
➤ odpoczynku kierowców, w tym w szczególności odpoczynków tygodniowych (regularnych) oraz możliwości przerwania na promie odpoczynków tygodniowych,
➤ wynagrodzeń kierowców (płacy minimalnej) z tytułu przejazdów międzynarodowych na terenie Unii Europejskiej,
➤ nowych wymogów w zakresie obowiązków sprawozdawczych oraz warunków wykonywania zawodu przewoźnika drogowego (obowiązku uzyskania licencji transportowej). Wśród wprowadzonych wymagań znajduje się m.in. konieczność dostosowania bazy przewoźnika do wielkości floty.
To jeszcze nie wszystko. Przepisy pakietu mobilności 2022 poruszają także takie kwestie jak m.in. sposób organizacji jazdy dwutygodniowej czy kary naliczane za naruszenie pakietu mobilności.
Dlaczego wprowadzane są zmiany dla przewoźników drogowych?
Celem wdrażanych zmian jest wyrównanie zarobków kierowców pracujących na terenie krajów Unii Europejskiej. Taki kierunek zmian w regulacjach prawnych jest jednak mocno krytykowany – polscy przedsiębiorcy z branży TSL zwracają uwagę na fakt, że nowe rozwiązania znacznie zwiększą koszty prowadzenia działalności.
Pakiet mobilności 2022 — zmiany w zakresie regularnych tygodniowych odpoczynków
Pakiet mobilności wywołuje poważne zmiany w transporcie międzynarodowym. Pierwsze modyfikacje, które objęły swoim zakresem przede wszystkim kwestie związane z długością odpoczynków tygodniowych, zostały wprowadzone jeszcze w sierpniu 2020 roku. Uregulowano wówczas między innymi aspekty związane z odpoczynkiem kierowców oraz możliwością przedłużenia czasu pracy. Pakiet mobilności 2022 to daleko idąca kontynuacja wcześniejszych reform w tym zakresie.
Jeśli chodzi o 45-godzinny odpoczynek tygodniowy regularny, to musi się on odbywać w hotelu lub innym przeznaczonym do tego celu miejscu (lokal musi cechować się odpowiednim zapleczem sanitarnym). Zdecydowanie nie można odbywać odpoczynków tygodniowych w kabinie pojazdu, jak miało to miejsce dotychczas.
Dwa skrócone odpoczynki tygodniowe
Pakiet mobilności poświęca wiele miejsca kwestii odpoczynków tygodniowych skróconych. Możliwe są teraz dwa skrócone tygodniowe okresy odpoczynku pracowników. Kierowca może odbyć je poza krajem siedziby pracodawcy/zamieszkania.
Po dwóch odpoczynkach tygodniowych skróconych kierowca musi odbyć regularny odpoczynek. Wiąże się z tym również wymóg udokumentowania powrotu do centrum operacyjnego firmy lub miejsca zamieszkania pracownika. Powrót do firmy (zjazd na tzw. bazę) powinien zostać wykonany przynajmniej raz na 8 tygodni.
Zarówno postoje regularne, jak i skrócone odpoczynki tygodniowe mogą zostać skrócone podczas pobytu na promie (jeśli podróż trwa min. 8 godzin). Kierowca musi mieć jednak w takiej sytuacji dostęp do koi, a w przypadku przerwania regularnego odpoczynku — także do kabiny sypialnej.
Wydłużenie czasu jazdy kierowcy — czy jest to możliwe po wprowadzeniu pakietu mobilności?
A co w przypadku przekroczenia wymogów czasu pracy kierowców, które zostały ustalone w ramach pakietu mobilności? Owszem, możliwe jest przedłużenie czasu pracy kierowcy nawet o 2 godziny (podczas powrotu pracownika do domu).
W takiej sytuacji niezbędna jest jednak konieczność udokumentowania odstępstwa i szczególnych okoliczności, a przed przedłużeniem jazdy należy odbyć półgodzinną przerwę. Co więcej, trzeba wówczas liczyć się z obowiązkiem rekompensaty przekroczonego czasu pracy z innym odpoczynkiem w ciągu następnych 3 tygodni.
Ponieważ działalność firm transportowych obfituje w nieprzewidziane zdarzenia (w tym np. wypadki na drodze krajowej lub autostradzie czy złe warunki atmosferyczne), możliwość przedłużenia jazdy dziennej to dobre rozwiązanie. Pozwoli ono przewoźnikom na uniknięcie kosztownych kar.
Nowe rozwiązania w zakresie płacy minimalnej dla kierowców
Do najważniejszych zmian należą kwestie związane ze sposobem naliczania wynagrodzeń. Począwszy od 2.02.2022 roku, kierowcy wykonujący przerzuty oraz przewozy kabotażowe (tzn. załadunek i rozładunek towaru przez polskiego kierowcę na terenie innego kraju UE) muszą otrzymywać wynagrodzenie minimalne w wysokości przyjętej w kraju, na którego terenie transport wykonują.
Pracodawca jest zobowiązany każdorazowo zgłosić oddelegowanie za pomocą systemu IMI (ang. Internal Market Information System) oraz przekazać kierowcy kopię dokumentu potwierdzającego dokonanie zgłoszenia. Konieczność udokumentowania zgłoszenia do IMI może pojawić się podczas kontroli na drodze.
Podwyższona płaca zasadnicza zastąpiła diety oraz ryczałty – tego typu nieoskładkowane świadczenia stanowiły dotychczas ważną część wynagrodzenia polskich kierowców zawodowych. Miały one na celu optymalizację kosztów w wyniku stosowania niższych podstaw oskładkowania.
Jeśli chodzi o delegowanie kierowców, to nowym wymogom nie podlegają m.in. przejazdy tranzytowe przez kraj wspólnotowy UE (tzn. przejazd przez dane państwo bez załadowania lub rozładowania towaru).
Nowe obowiązki dla przedsiębiorców i kierowców
Z pewnością nie zadowoli polskich przewoźników działających w międzynarodowym transporcie drogowym informacja, że pakiet mobilności to także nowe obowiązki sprawozdawcze. Jednym z nich jest wymóg corocznego informowania o liczbie zatrudnionych pracowników.
Oprócz tego polskie firmy przewozowe zostały zobowiązane do utrzymywania liczby miejsc postojowych na poziomie co najmniej 1/3 wielkości całej floty przedsiębiorstwa.
Także kierowcy zostali zobligowani do nowych zadań. Muszą oni między innymi zaznaczyć na tachografie kod kraju członkowskiego UE, w którym wykonują operacje transportowe.
Przewozy międzynarodowe z użyciem busów — nowe obowiązki dla przewoźnika drogowego
Wraz z pakietem mobilności wprowadzono również takie rozwiązania jak np. konieczność uzyskania licencji przez przedsiębiorców, którzy wykorzystują do transportu pojazdy o DMC do 3,5 tony (busy). W ramach pakietu mobilności firmy te także muszą posiadać licencję wspólnotową. Aby ją uzyskać, należy posiadać pozwolenie na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego.
Kogo nie dotyczą nowe regulacje?
Zmiany zawarte w pakiecie mobilności odnoszą się do podmiotów w branży TSL, które realizują międzynarodowe przewozy. W przypadku przewoźnika drogowego krajowego reguły w tym zakresie pozostają niezmienione.
Naruszenie pakietu mobilności 2022 — jakie grożą kary?
Naruszenie pakietu mobilności grozi sankcjami finansowymi dla firm działających w transporcie międzynarodowym. O jakich karach mowa? Przykładowe z nich przedstawiono poniżej:
➤ mandat 50 zł w przypadku odpoczynku dłuższego niż 45 h w kabinie pojazdu (po 50 zł dla kierowcy i firmy),
➤ kary dla przewoźnika — za brak dokumentacji, która potwierdza powrót kierowcy zza granicy. Niespełniony obowiązek rejestracji powrotów to 150 zł dla przewoźnika drogowego.
Pakiet mobilności — wysokie kary za brak dokumentacji
Pakiet mobilności zakłada wysokie kary w przypadku niekompletnej dokumentacji transportowej (niewypełnione listy przewozowe, brak licencji transportowej itp.) — polskich przewoźników mogą dotknąć kary w wysokości nawet 3000 zł.
Pakiet mobilności 2022 — od kiedy obowiązuje firmy transportowe?
Z pewnością każdego przewoźnika drogowego, który działa w transporcie międzynarodowym, interesuje to, od kiedy obowiązują zmiany zawarte w pakiecie mobilności. Ustawa zakładająca zmiany w dotychczasowych przepisach prawnych została podpisana pod koniec stycznia 2022 roku.
Zmiany zawarte w pakiecie mobilności weszły w życie w dniu 2 lutego 2022 roku. Należy mieć na uwadze, że data ta nie jest przypadkowa — w tym samym dniu zaczynają obowiązywać zmiany w zakresie tzw. europejskiego pakietu mobilności.
Pakiet mobilności 2022 — podsumowanie
Opisane powyżej zagadnienia to tylko niektóre spośród wszystkich zmian. Więcej szczegółowych informacji w tym zakresie pakietu mobilności można znaleźć w ustawie z dnia 26 stycznia 2022 roku o zmianie ustawy o transporcie drogowym, ustawy o czasie pracy kierowców oraz niektórych innych ustaw (2022, poz. 209).
Jak już wspomniano, pakiet mobilności 2022 jest obiektem ataków ze strony przedsiębiorców. Krytyka obejmuje przede wszystkim fakt wprowadzenia nowych obowiązków — mogą one znacząco utrudniać działalność operacyjną przedsiębiorstw przewozowych. Jaki będzie długofalowy efekt nowych regulacji? Jest jeszcze stanowczo za wcześnie, by móc odpowiedzieć na to pytanie.